Nturuka

Nturuka i yindlu ya Vatsonga laha a va hlayisela kona mavele ni timbewu tin’wana ta vona. Nturuka a wu kuma mitirho yo hlaya. A wu kuma ntirho wo hlayisela mavele, ku tshivelela ndzilo va swekela kona kumbe ku orha. Mavele lama a ya tshama enturukeni a ya nga dyiwi hi swidozi kumbe ku hehliwa, hi kuva a ya tshama ya ri karhi ya mbulukela hi musi. Nturuka a wu tlhela nakambe wu kuma ntirho wo hlayisela swibye swo fana na timbita, makhuwana, majomela ni swin’wana swingolongondzwana swa muti.

Maakelo ya nturuka

Muaki wa nturuka u sungula a tshala xirhendzevutana lexikulu. Endzhaku ku ceriwa magoji yo enta. Ku tekiwa timhandzi to leha ta swiphandzi ti celeriwa, ku laviwa to lala ti famba ti xoxela khumbi. Exikarhi ka yindlu leyi a ku tlhela ku tsariwa xirhendzevutana xo ringana nturuka, na swona ku ta ceriwa magoji ya ku ringana nturuka ku hoxeteriwa timhandzi ta swiphandzi ta nxanatsi to kwamuleriwa. Laha swiphandzi swi fikaka kona ku tekiwa leto bumbula ti hingakanyiwa ro sungula swi tiya, ku petsiwa rimbalelo ra le hansi. Endzhaku ka swona ku tekiwa leto yima kwale henhla ti tlhomela endzeni ka rimbalelo ra kona, ku tlhela ku siyiwa nyangwa wo nghena hi wona. Nturuka a wu ri na tinyangwa timbirhi, wa yindlu leyi nga ta fuleriwa na wa nturuka endzeni ka yindlu. Nturuka a wu xoxeriwa hi timhandzi to kwamuleriwa byewu leswaku wu ta teka nkarhi wo leha. Loko timhandzi to kwamuleriwa ti xoxeriwile, ku petsiwa rimbalelo ra le xikarhi ivi ri khomiwa hi byewu byo tsakama, ku sahiwa timhandzi ti ringanana kwale henhla. Nturuka a wu va endzeni ka yindlu leyi nga akiwa, exikarhi a ku sala ndhawu.

Mafulelelo ya yindlu ya nturuka a ya fana na ya tiyindlu tin’wana, lama a ya tirhisa tipala, timbalelo, byewu na byanyi bya makenya. Ku tekiwa byanyi byi ndlaleriwa ka timhandzi to lala leti nga ndlalela etshakwini leswaku mavele hambi timhandzi to tshuka ti hlekahleka ya nga weli ehansi.

Mafulelele ya nturuka

Ku sunguriwa hi ku vekiwa tipala ehenhla kutani ti hlanganisiwa hi tinhloko lomu ti nga vatliwa hi kona hi byewu byo tsakama ti bohiwa swi tiya swinene. Endzhaku ku tekiwa timbalelo leto vaveriwa no kwamuriwa byewu ti tlhela ti pandziwa hi le xikarhi ti ya sungula ehansi ka lwangu ti ri karhi ti petsiwa ti bohiwa na pala swi tiya ku kondza timbalelo ti ya fika exihlungwaneni. Loko ku betsa swi fike makumu, ku laviwa makenya yo fulela hi wona ivi ma lukiwa. Loko makenya ya herile ku lukiwa, ku sunguriwa erimbalelweni ra le hansi ku tsondzela swi tiya. Kutani makenya ya fambisiwa ehenhla ka rimbalelo rin’wana ni rin’wana, ku kondza ya ya fika exinhlungwanini ivi ku tsondzeleriwa tipala hi makenya swi tiya leswaku swi nga pfuti, swi nga borisa mbewu.

Swin'wana

Loko nturuka wu herile ku akiwa no fuleriwa ku laviwa swimhandzani swo kwamuriwa byewu swo koma, ku endliwa nyangwa hi swona hi ku swi xoxela swi khoma hi rimbalelo ra le hansi na ra le xikarhi, kambe swona a swi petsiwi swo tlhometeriwa kunene leswaku swi olovisa ku pfula na ku pfala. Nturuka a wu phamiwi.