Vukhongeri

Kusuka e Wikipedia

Vukhongeri i nxaxamela wa mindzhavuko ya matikhomele, swi endlo, mavonele, matsalwa yo kwetsima, tindzhawu to kwetsima  na mafambisele ya vutomi ya vanhu.[1] vukhongeri byo hambana hambana byi nga katsa ku mbe ku pfumala swiyenge leswi hlanganisaka "Vukwembu",[2] "swilo leswi kwetsimaka",[3] "Ripfumelo",[4] "Xivumbiwa kumbe swivumbiwa swa matimba swa moya"[5] kumbe muxaka wokarhi wa "ku nga heli naswona swi tisa matimba eka vutomi."[6]

Swiendlo swa vukhongeri swinga katsa switoloveto, kuchumayela, switsundzuxo na vugandzeri (bya Xikwembu/Swikwembu), maganzelo, minkhuvo, kuthwasa, mintirho ya rifu, mintorho ya micato, kukhongela, vunanga, kuhlanganisa na mindzhavuko ya vanhu. Vukhongeri byi na matimu yo kwetsima na swiviko. leswi hlayisiweke eka matsalwa yo kwetsima, na swifungo, na tindzhawu, leswi swi ringetaka ku nyika xivangelo xa vutomi. Vukhongeri byi nga thlela byi va na switori swa xikombiso, leswi van'wana va malandza va tshembaka leswaku  swa ntiyiso, leswi nga na xikongomelo xo hlamusela masungulo ya vutomi, ntumbuluko na swin'wana. Ripfumelo, ehenla ka swivangelo, rivoniwa tani hi xivangelo xa tidyondzo ta Vukhongeri.[7] Ku na kwalomu ka 10,000 wa tinxaka ta vukhongeri emisaveni hinkwayo.[8] kwalomu ka 84% wa va aki va misava va pfumela eka yin'we ya nthlanu wa vukhongeri, kunga Vukreste, Vusurumani, Vuhindu, Vubhudha na vukhongeri bya ndzhavuko.[9]

Kuya emahlweni ka nhluvuko na sayensi, ku vangele leswaku vukhongeri byi soriwa ngopfu e manguveni lawa, hambileswi vanhu van'wana vanga pfuleki eka vukhongeri.[10] Tidyondzo ta vukhongeri ti hlanganisa, Vufundhisi, tidyondzo ta sayensi ni vukhongeri. Tidyondzo leti ti hlamusela matumbulukelo na matirhele ya vukhongeri.

Swiyelanisi[Lulamisa | edit source]

  1. Geertz, C. (1993) Religion as a cultural system.
  2. James, W. (1902) The Varieties of Religious Experience.
  3. Durkheim, E. (1915) The Elementary Forms of the Religious Life.
  4. Tillich, P. (1957) Dynamics of faith.
  5. Vergote, A. (1996) Religion, belief and unbelief.
  6. Paul James & Peter Mandaville (2010). Globalization and Culture, Vol. 2: Globalizing Religions. London: Sage Publications. 
  7. Faith and Reason by James Swindal, http://www.iep.utm.edu/faith-re/
  8. African Studies Association; University of Michigan (2005). History in Africa (Volume 32 ed.). p. 119. 
  9. Pew Forum on Religion & Public Life.
  10. "Religiously Unaffiliated". The Global Religious Landscape. Pew Research Center: Religion & Public Life. December 18, 2012.