N'wana

Kusuka e Wikipedia
Vana vatlanga timavulu, mpfapfarhuto wa Rhoma, malembe xidzana ya vumbirhi
Ntlawa wa vana va vatirhi eka nkomponi ya gezi, ePittston, Pennsylvania, hi 1911.

Hikuya hi tidyondzo ta ntivo-vutomi, n'wana i munhu loyi angana nkulu kuva ricece, kambe ari ntsongo eka ntangha ya kondlo andzidyi.[1][2] Nhlamuselo wa xinawu wa n'wana wu vula munhu loyi anga ehansi ka vutihlamuleri bya vatswari naswona ari ehansi ka malembe ya vukulu.

Rito n'wana ringa thlela ri hlamusela vuxaka na mutswari (kufana na n'wana wa jaha kumbe wa ntombhi)[3] kumbe tani hi xikombiso, kumbe xirho xa ntlawa wokarhi, ringa thlela ri hlamusela mboyamela wokarhi tani hi n'wana wa khwati, kumbe n'wana wa malembe ya va 60.[4]

Kuna timhaka to tala leti khumbaka vana, kufana na tidyondzo ta vana, kuxanisiwa hi tintangha, vusiwana, mindyangu leyi tshovekeke, kutirhisiwa ka vana, ndlala na kupfumala kaya. Vana vangaha kurisiwa hi vatswari, valanguteri, maxaka kumbe vakurisiwa hindzawulo ya mfumo.

Tinhlamuselo tin'wana[Lulamisa | edit source]

Ntsombano wa timfanelo ta vana wa Nhlangano ya matiko wu hlamusela n'wana tanihi  "munhu loyi anga hansi ka malembe ya 18 hivukulu ehansi ka nawu wa vana".[5]  Leswi swi amukeriwe hi matiko ya 192 eka matiko ya 194 ya nhlangano leyi.

Hikuya hi tidyondzo ta ntivo-vutomi, n'wana i munhu loyi anga exikarhi ka ricece na n'wana wa kondlo andzidyi. Eka mindzhavuko yotala, n'wana u hundzela eka vukulu endzaku ka kuhlahluviwa eka vukhomba/nghoma.

Vana hakanyingi vana timfanelo tinsongo kuringanisa na vnhu lavakulu naswona va voniwa vari hava vutihlamuleri byo teka magoza lamakulu, naswona hi kuya hi nawu va fanela kuva ehansi ka ku hlayisiwa hi munhu lonkulu, hambiloko vatswari va hambana. Kuhambanisa ka vun'wana eka vukulu ku sungule ku tekiwa hi xinawu eka malembe xidzana ya vu 16 na vu 17. Nhlangano wa vanhu wusungule ku vona n'wana kuri munhu loyi angasifikelelaka kuvupfa ka vukulu naswona a lava nsirhelelo wa munhu lonkulu, rirhandzu na kuhlayisiwa. Kuhambana loku ku vonakala eka mimpfapfarhuto na swifaniso swakhale laha vana avanga kombi vun'wana. Eka malembe-xidzana ya vu 16, swifaniso swa vana swisungule ku kombisa vun'wana, naswona hi malembe-xidzana lamalandzeleke, vana avakombiwa vatlanga hi swilo swotlanga naswona matsalwa yavana ya sungule ku kadziyisiwa hi manguva yalawo.[6]

Mintshaho[Lulamisa | edit source]

  1. "Child". TheFreeDictionary.com. Retrieved 5 January 2013. 
  2. "Child". Oxford University Press. Archived from the original on 21 August 2016. Retrieved 5 January 2013. 
  3. "For example, the US Social Security department specifically defines an adult child as being over 18". Ssa.gov. Retrieved 9 October 2013. 
  4. "American Heritage Dictionary". 7 December 2007. Archived from the original on 29 December 2007. 
  5. "Convention on the Rights of the Child" Archived 31 October 2010 at the Wayback Machine. The Policy Press, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights
  6. . "Essays on childhood". Elizabethi.org. Retrieved 9 October 2013.