Jump to content

Mhangu yo dlayeteriwa ka vanhu eSharpeville

Kusuka e Wikipedia
Nxaxamelo wa masirha ya vanhu va 69 lava dlayiweke hi maphorisa eShrpville hi 21 Nyenyankulu 1960

 Mhangu yo dlayeteriwa ka vanhu va le Sharpeville yi humelele hi ti 21 ta Nyenyankulu 1960, loko maphorisa ma duvule ntshungu wa vanhu lava a va hlengeletane ehandle ka xitichi xa maphorisa exidorobaneni xa Sharpeville eka xifundzhankulu xa Transvaal xa khale ka Union of South Africa (laha sweswi ku nga xiphemu xa Gauteng) ku lwisana ni milawu yo sindzisa ku khoma tipasi. Ntshungu wa vanhu va kwalomu ka 5,000 wu hlengeletane eSharpeville hi siku era xivijo lexi endliweke hi Pan-Africanist Congress xo siya tipasi ta vona ekaya na ku lava leswaku maphorisa ma va khoma hikwalaho ko tlula milawu ya tipasi.[1] Ntshungu wa vavileri wu byeriwe leswaku wu ta hlamuriwa hi mutirhela-mfumo naswona wu yimele ehandle ka xitichi xa maphorisa loko maphorisa yo tala ma karhi ma fika, ku katsa ni swirho swa le henhla swa Rhavi ra Vuhlayiseki leri ari chaviwa. Hi nkarhi wa kwalomu ka 1:30 na nhlikanhi, maphorisa ma duvule ntshungu hi kwalomu ka 1,344 wa tikulu ta swibamu handle ko humesa xilemukiso. Eka malembe la ya tlula makume-ntlhanu la ya landzeleke, nhlayo ya vanhu lava dlayiweke ni lava vavisekeke yi sekeriwe kusuka eka vumbhoni bya maphorisa, leyi veke ntsengo wa 249 wa vanhu, leyi katsaka vana va 29, naswona eka ntsengo wolowo ku kumeke 69 wa vanhu lava dlayiweke na 180 va vavisekeke. Vulavisisi bya sweswinyana byi kombise leswaku kunga va na vanhu va 91 la va dlayiweke eSharpeville naswona kuva na vanhu va 238 va vavisekile.[2] Xitalo xa vanhu la va nga dlayiwa no vavisiwa va kumeke va duvuriwile enhlaneni loko va baleka maphorisa.

Muteki wa swifaniso Ian Berry, loyi eku sunguleni a a ehleketa leswaku maphorisa ma duvula hi tikulu to ka ki nga dlayi, hi yena loyi a hlanganiseke divisor xa swifaniso saw siku leri.[3] Eka Afrika Dzonga ra namuntlha, 21 Nyenyankulu ri tsundzukiwa tani hi holideyi ya mani na mani yo xixima timfanelo ta ximunhu na ku tsundzuka Mhangu ya ku dlayeteriwa ka vanhu eSharpeville.

Hi lembe ra 2024, ndzhawu leyi kunga humelela Mhangu ya ku dlayeteriwa ka vanhu na xitsundzuxo yi hundzuke Ndzawu ya Ndzhaka ya Misava, leyi tivekaka tani hi Tindzhawu ta xidzundzuxo ta Nelson Mandela.

Vutomi eSharpeville ku nga si endleka mhangu

[Lulamisa | edit source]

Xidorobhana xa Sharpeville xi simekiwe hi lembe ra 1943 naswona xi sive xidorobhana xa Topville, lexi a xiri na va aka tiko votala na swona xithlela xi hlaseriwa hi mavabyi. Va aka tiko va rhurhisiwile ku sukela hi lembe ra 1958, ku ya aka eSharpville. Kwalomu ka 10,000 wa vanhu va ntima va sindzisiwe ku rhurha eSharpville nakambe hikwalaho ka madzolonga na vugevenga. Ku engetela kwalano, ku ve na mintlawa ya swigevenga leswi a swi heha vantswa ku nghenela vugevenga ku ri na ku ya eswikolweni. Xitichi xa maphorisa lexintswa xi akiwile naswona a xiri na maphorisa yo hisekela ku secha tipasi, ku thleriseriwa ka valuveri, na ku lavisisa no hlasela mavhengele yo xavisa byala swi nga ri e nawini.[4]

Minkombo

[Lulamisa | edit source]
  1. ↑ Lodge, Tom (2011). Sharpeville: an apartheid massacre and its consequences. The making of the modern world. Oxford New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280185-2. 
  2. ↑ Clark, Nancy L.; Worger, William H. (2023). Voices of Sharpeville: The Long History of Racial Injustice. London: Taylor & Francis Ltd. ISBN 978-1-032-19130-0. 
  3. ↑ Macdonald, Fiona. "The photos that changed history – Ian Berry; Sharpeville Massacre". www.bbc.com (in English). Retrieved 2018-12-12. 
  4. ↑ "Zambian Commemorates Sharpeville Massacre". Black View 1 (5): 1–10. 2013. JSTOR 43799086. 
ku suka e "https://ts.wikipedia.org/w/index.php?title=Mhangu_yo_dlayeteriwa_ka_vanhu_eSharpeville&oldid=39262"